Yaygın vücut ağrısı, belirli anatomik bölgelerde hassas noktalar, azalmış ağrı eşiği, başta boyun ve bel bölgesinde olmak üzere tüm vücutta tutukluk, uyku bozuklukları, yorgunluk, psikolojik yakınmalar ile birlikte görülen kronik eklem dışı kas iskelet sistemi hastalığıdır.
Belirtileri
Baş ağrısı
Kronik bel ağrısı
Romatoid artrit
Temporomandibular eklem bozukluğu
Kronik yorgunluk sendromu
Pelvik ağrı
İrritabl barsak ve mesane sendromu gibi durumlar eşlik edebilir.
Fizyoterapi Rehabilitasyon Genel Fizyoterapi - Cilt 1
• Eklemlerin bir hastalığı değildir.
• İltihabi veya dejeneratif bir durum değildir.
• Kaslarda, kemiklerde veya eklemlerde kalıcı hasara neden olmaz.
• Artrit ile ortak özelliği, ağrıya ve yorgunluğa neden olabileceği ve bu nedenle kişinin günlük yaşamında önemli bir etkiye sahip olabileceğidir.
EPİDEMİYOLOJİ
• Fibromiyalji Sendromunun görülme sıklığı Amerika ve Avrupa’da % 2-3 arasındadır.
• Yüksek oranda özürlülük ve iş kaybına neden olan bu sendromun genel popülasyonda sıklığı % 2.9-4.7 arasında bildirilmektedir.
• Türkiye’de ise 20-64 yaş arasındaki kadınlarda bu oran % 3.6 bulunmuştur.
Fizyoterapi Rehabilitasyon Genel Fizyoterapi - Cilt 1
• Bel ağrısı ve osteoartritten sonra en sık görülen kas iskelet sistemi hastalığıdır.
• Aile öyküsü olan kişilerde görülme sıklığı 13 kat artmıştır.
• 55-64 yaşları arasında en yüksek düzeye ulaştığı belirtilmiştir.
• Sadece yetişkinlerde değil, çocuklar ve gençlerde de görülmektedir.
ETYOLOJİSİ
• Fibromiyaljiye neyin yol açtığı henüz tam olarak saptanamamıştır. Fakat uzun yıllar süren araştırmalar neticesinde bazı faktörlerin hastalığı tetiklediği anlaşılmıştır;
-Genetik Faktörler: 1. dereceden akrabaları fibromiyalji olan bireylerde bu sendromun görülme riski 8 kat artmaktadır.
-Periferik sebepler: Yapılan çalışmalarda kaslarda anormal mitokondri seviyelerinde, aerobik endurans ve kasılma kuvvetinde azalma olduğu bulunmuştur
-Hormonel Sebepler: Kortizol ve tiroid hormonlarında anormallikler olduğu bulunmuştur. Değişen hormonal cevaplarla birlikte aşırı sempatik aktivite, ağrının diğer dermatomlara yayılmasına neden olarak ağrıya olan cevapların bozulmasına yol açabilmektedir.
-Uyku Bozuklukları: Hastalar sıklıkla dinlendirmeyen uykudan şikayet ederler. Uykunun derin fazında anormallik olduğu gösterilmişti
-Psikolojik Etkenler: Fibromiyaljide depresyon, anksiyete, öfke, aktivitelerden korkma, işe gidememe, boş zaman aktivitelerini yapamama gibi durumlar görülebilir.
-Çevresel etkenler: Fibromiyalji; fiziksel yaralanma, bazı enfeksiyonlar veya yaşanan stresli durumlar ile birlikte başlayabilmektedir. Uyku bozuklukları ve sedanter yaşamın sağlıklı bireylerde yaygın ağrıya yol açtığı bilinmektedir. Özellikle çocukluk çağında yaşanan fiziksel veya cinsel travmanın etkili olduğu düşünülmektedir.
Son araştırmalar fibromiyaljiyi, santral ağrı işleyişindeki bozukluğun görüldüğü çok yönlü bir sendrom olarak açıklamaktadır.
KLİNİK ÖZELLİKLERİ
Ağrı
• Ağrı genellikle yanıcı ve batıcı tarzdadır.
• Aktivite, yorgunluk ve stres ile birlikte artar.
Tutukluk
• Sabahları daha belirgin olup, gün boyu devam edebilmektedir.
Şişlik
• Yumuşak dokularda ve eklemlerde görülen şişlik, palpasyonla (dokunma) belirlenemeyen subjektif bir şişliktir.
Hassas Noktalar
Fibromiyaljide iki taraflı 18 hassas nokta tanımlanmıştır. Hassas noktalar; kas, tendon ve ligamentlerde yer alır ve o bölge üzerine uygulanan palpasyon ile ağrı ortaya çıkar.
Yorgunluk
• Sabahları yorgun uyanma ve gün boyu devam eden halsizlik vardır.
• Zamanla sedanter bir yaşam biçimi hakim olmaktadır.
Uyku Bozukluğu
• Uyumada güçlük ve geceleri sık uyanma görülür
Parestezi
• Genellikle uyuşukluk ve karıncalanma şeklinde ortaya çıkar.
Daha çok üst ekstremitelerde görülmektedir
Fibromiyaljili hastaların sıcak, soğuk, ses ve elektriksel uyaranlara karşı toleransları azalabilmektedir. Diğer romatizmal hastalıklar ile karşılaştırıldığında fibromiyaljili hastalarda;
hipertansiyon
alerji, astım
pulmoner ve gastrointestinal hastalıklar
tiroid bozukluğu ve kanser görülme olasılığı daha yüksektir.
• Fibromiyaljili hastalarda kas kuvveti, endurans, denge ve aerobik kapasite azalmakta ve fiziksel yetersizlik meydana gelmektedir. İlerleyici bir hastalık değildir ve doku hasarı meydana getirmez.
Fibromiyalji belirtilerini artıran etkenler Azaltan etkenler
Soğuk veya nemli hava Sıcak ve kuru hava
Barometrik basınç değişiklikleri Sıcak duş veya banyo
Niteliksiz uyku Dinlendirici uyku
Fiziksel / mental yorgunluk Orta derecede aktivite
Aşırı fiziksel aktivite Germe egzersizleri ve masaj
Anksiyete / stres
TANI KRİTERLERİ
Yaygın Vücut Ağrı İndeksi puanının 7 veya üzerinde, Semptom Şiddeti Skalası puanının 5 veya üzerinde olması
Belirtilerin en az 3 aydır aynı düzeyde olması
Ağrıyı açıklayan başka bir hastalığın olmaması
KLİNİK DEĞERLENDİRME
Fizyolojik; ağrının yeri, başlangıç zamanı, tipi, süresi
Duyusal; ağrı şiddeti, paterni, niteliği
Affektif; anksiyete, depresyon, mental durum, ajitasyon
Kognitif; ağrıya yönelik bilgi düzeyi, alışkanlıklar, inanç ve başa çıkma yolları
Davranışsal; çevre ile ilişki, GYA, ilaç kullanımı, uyku
Sosyokültürel; aile ve sosyal yaşam, iş ve ev sorumlulukları
Yönünden değerlendirme gerçekleştirilir.
TEDAVİ
Tedavide amaç;
Ağrı-spazm-ağrı döngüsünü kırmak
Fonksiyonel ve aerobik kapasiteyi artırmak
Genel iyilik halini artırmak
Yorgunluğu önlemek
Düzgün postürü sağlamak
İLAÇ DIŞI TEDAVİLER
Hasta Eğitimi
• Hastaya stres, kötü postür, uyku bozukluğu gibi ağrıyı arttırıcı faktörlerden kaçınılması gerektiği vurgulanmalıdır. Dinlenme molaları vererek aktivitelerini düzenlemeleri öğretilmelidir
Kognitif ve Davranışsal Tedavi
• Kognitif terapide düşünce yapısı yeniden şekillendirilmeye çalışılırken, davranışsal terapide düşünce ve duyguların temeli anlaşılmaya çalışılır.
• Hastaya gevşeme teknikleri, doğru vücut mekanikleri ve fiziksel aktivitesini nasıl arttırması gerektiği öğretilir.
Egzersiz Eğitimi
• Egzersiz serum beta endorfin düzeylerini artırarak analjezik etki meydana getirmektedir.
• Amaç; ağrı ve yorgunluk gibi şikayetleri azaltmak, aerobik kapasiteyi geliştirerek fiziksel fonksiyonlarda verimliliği arttırmaktır.
-Aerobik Egzersiz
• Düşük ve orta şiddette aerobik egzersizlere yer verilmelidir.
• Yürüme, bisiklet ve yüzme en çok önerilen aerobik egzersizlerdir.
Department of Physiotherapy, Facility of Physiotherapy, Univercity of Valencia, Calle Gasco Oliag. 5, E46010 Valencia, Spain
• Terapatik aerobik egzersiz, fibromiyaljili bireylerde depresyon ve genel rahatsızlığı iyileştirmede etkilidir.
• Bununla birlikte, müzik terapisi ile kombine edildiğinde etkinlik daha yüksektir, bu da yaşam kalitesinde ve dengede daha fazla iyileşme sağlar.
-Kuvvetlendirme Egzersizleri
-Germe ve Esneklik Egzersizleri
• Her gün, günlük statik aktivitelerden sonra yapılabilir.
• Isınma ve soğuma egzersizlerinin bir parçası olarak yapılmalıdır.
- Su İçi Egzersizler
• Fiziksel uygunluğu çok düşük olan ve egzersiz ile ağrısının artacağından korkan hastalar için oldukça faydalıdır.
-Tai Chi, Qigong ve Yoga
• Tai Chi egzersizlerinin yorgunluk üzerinde etkili olduğu bulunmuştur.
• Qigong ezgersizlerinin ise fibromiyaljideki etkisi ispatlanmamıştır.
- Pilates
• Pilates eğitimi ağrı, yaşam kalitesini geliştirmektedir.
• Su içi egzersizlerin ağrıyı azaltarak yaşam kalitesini geliştirdiği bilinmektedir.
Pasif Tedaviler
• Yüzeyel sıcaklık tedavisi, hidroterapi ve elektroterapi
• Düşük Enerjili Lazer Tedavisi
• Hassas noktalara uygulama yapıldığında analjezik etki yaratmaktadır.
• Manyetik Stimülasyon
• Statik ve atımlı manyetik alan tedavisinin fibromiyaljide etkinliği gösterilmemiştir.
Manuel Tedavi
• Klasik masaj, konnektif doku masajı ve manuel lenf drenajı gibi teknikler kullanılmaktadır.
• Fibromiyaljide manipülasyon ve mobilizasyon tekniklerinin etkili olmadığı belirtilmiştir.
Akupunktur
• Fibromiyaljide nörotransmitter ve nörohormonal fonksiyonlar üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.
• Elektroakapunkturun yalnızca iğneyle yapılan akapunktura göre daha etkili olduğu vurgulanmıştır.
Kuru İğneleme
Refleksoloji
Multidisipliner Tedavi
• İlaç tedavisi, egzersiz, hasta eğitimi ve kognitif davranışsal tedavi gibi yaklaşımların bir arada kullanılması önerilmektedir.
İLAÇ TEDAVİSİ
• Ağrı, yorgunluk ve uyku problemlerini azaltmak, fonksiyon ve genel iyilik halini arttırmak amacıyla kullanılmaktadır.
• Genel olarak periferik veya ağrı sendromlarında kullanılan analjeziklerin fibromiyalji için etkili olmadığı düşünülmektedir.
ÇOCUKLARDA VE ADÖLESANLARDA (ERGENLERDE) FİBROMİYALJİ
• Çok erken yaşta başlayabilir ve adölesan evrede fark edilebilir.
• Kızlarda daha sık görülür ve başlangıçtaki yaş tipik olarak 13 ila 15 arasındadır.
YAŞLILARDA FİBROMİYALJİ
• Fibromiyalji 60 yaş ve üzerinde % 7 oranında görülmektedir.
• Egzersiz programı planlanırken hipertansiyon, kalp hastalıkları, diyabet gibi hastalıklar göz önüne alınmalıdır.
HAMİLELERDE FİBROMİYALJİ
• Menstrual dönem (adet dönemi), hamilelik dönemi ve doğum sonrası fibromiyaljiye yönelik şikayetlerde artış görülebilir.
• Hamileler için haftanın birkaç günü, hafif şiddette yürüme ve yüzme önerilmektedir.